Kanser Kelimesinin Kökeni

“Tıbbın Babası” olarak kabul edilen Yunan hekim Hipokrat (MÖ 460-370), ülser oluşturmayan ve ülser oluşturan tümörleri tanımlamak için karsinos ve karsinom terimlerini kullandı. Yunancada, bu kelimeler yengeç anlamına gelir. Romalı hekim Celsus (MÖ 28-50) daha sonra Yunanca terim olan Latince yengeç kelimesini kansere çevirdi. Yengecin kıskaçlarının yayılma şekli ve avını yavaş yavaş, içini yiyerek öldürmesi bu hastalığa benzetilmiş ve adını buradan almıştır.

Kanser Nedir?

Yaşamsal faaliyetlerin devamlılığı için hücreler sürekli olarak kendilerini yeniler. Terminal dönemini tamamlayan hücreler apoptoza uğrayarak kendilerini yok ederek yerini yenilerine bırakır. Çoklu faktörler etkisiyle DNA’sında ve genlerde oluşan değişiklikler sonucu kontrolsüz oluşan bölünmeyle başlarlar ve normalde olmayan bir oluşum meydana getirirler. Bu durum «KANSER» olarak adlandırılır.

Dünya Sağlık Örgütü; kontrolsüz üreme ve çoğalma

T.C. Sağlık Bakanlığı; bir organ veya bir dokudaki hücrelerin düzensiz olarak bölünüp çoğalmasıyla beliren kötü huylu tümörler

Onkoloji Nedir?

Fransızca oncologie veya İngilizce oncology "kanser uzmanlığı" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca ónkos όνκος "ur, tümör" sözcüğünden türetilmiştir.

Biyolojik Davranışına Göre Kanser Türleri

Bening Tümörler: İyi huylu tümörlerdir. Bu tarz tümörler yavaş bir gelişme göstermektedir. Çok fazla bir alana yayılma göstermezler ve yan kısımlarında bulunan dokulara zarar vermezler.

Malign Tümörler: Kötü huylu tümörlerdir. Hızlı yayılım gösterebilen bu tümör türleri farklı alanlara yayılma göstermekle birlikte dokulara da zarar verirler.

Kanser Türleri

• Baş ve Boyun Kanserleri: Dudak ve Oral Kavite, Farenks, Larenks, Nazal Kavite ve Paranazal Sinüsler, Majör Tükürük Bezleri, Tiroid, Baş ve Boyun Mukoza Melenomları
• Sindirim Sistemi Kanserleri: Özafagus ve Özofagogastrik Bileşke, Mide, İnce Bağırsak, Appendiks, Kolon ve Rektum, Anüs, Gastrointestinal Stromal Tümörler, Nöroendokrin Tümörler, Karaciğer, İntrahepatik Safra Kanalları, Safra Kesesi, Perihiler ve Distal Safra Kanalı, Ampulla Vateri, Ekzokrin ve Endokrin Pankreas
• Toraks (Göğüs Bölgesi) Kanserleri: Akciğer, Plevral Mezotelyoma
• Kas – İskelet Sistemi Kanserleri: Kemik, Yumuşak Doku Sarkomu
• Deri Kanserleri: Yassı Hücreli, Deri Karsinomları ve Diğer Deri Karsinomları, Merkel Hücreli Karsinom, Derinin Melanomu
• Meme Kanseri
• Jinekolojik Kanserler: Vulva, Vajina, Serviks Uteri, Korpus Uteri, Over ve Primer Peritoneal Karsinom, Fallop Tüp, Gestasyonel Trofoblastik Tümörler
• Genitoüriner Kanserler: Penis, Prostat, Testis, Böbrek, Renal Pelvis ve Üreter, Mesane, Üretra, Adrenal
• Hematolojik Malignasiteler (Kan Kanserleri): Lenfoma, Hodgkin ve Non-Hodgkin Lenfoma, Multiple Lenfoma, Myelodisplastik Sendrom, Lösemi, Akut ve Kronik Miyelojenöz Lösemi, Akut ve Kronik Lenfositik Lösemi

Kanser Türlerine Göre Belirtiler

Aşağıda bahsi geçen belirtilerin her zaman kansere yol açmayacağını belirtmekte fayda var. Eğer bu belirtilerden herhangi birini veya daha fazlasını yaşıyorsanız geciktirmeden doktora başvurunuz.

• Akciğer: Sürekli göğüs ağrısı, nefes darlığı, hırıltı, tekrarlayan zatürre ya da bronşit, öksürürken kan gelmesi, yüz ve boyun şişmesi
• Meme: Meme veya kol altında şişlik, acı, meme boyutunda veya şeklinde değişiklik, meme başı akıntısı, meme derisinde pürüzlenme
• Mide: Sürekli ishal veya kabızlık, ağızdan kan gelmesi veya kanlı dışkı, mide yanması, midede ağrı ve hazımsızlık, midede yanma hissi
• Mesane: İdrar yaparken acı, idrarda kan, sık idrara çıkma ihtiyacı duyma fakat yapamama veya sık idrara çıkma
• Deri & Melanom: Büyümeye devam eden ur, dokunulduğunda acı veren şişlik, kanayan veya sulanan yara, melanomalı bölgenin büyüklüğü ve çapında artış, melanomalı bölgenin asimetrisinin ve renginin değişmesi
• Kolerektal: Kanlı dışkı, gaz sancısı, şişkinlik ve doluluk hissi, dışkılama düzensizlikleri ve kramplar
• Yumurtalık: Vajinada olağan dışı kanama, ağırlık kazanımı veya kaybı
• Serviks: Menstrüasyon dışı kanama veya menstürasyon döneminde uzun süre veya aşırı kanama, cinsel ilişki sırasında kanama, olağandışı ve sürekli vajinal akıntı, postmenapoz kanama
• Rahim: Anormal vajinal akıntı ya da kanama, güç ya da ağrılı idrara çıkma, pelvik bölgede ağrı
• Prostat: Sık idrara çıkma ve idrara çıkmada güçlük, idrarda kan, ereksiyon güçlüğü
• Testis: Testislerde ağrı, şişlik, yumru, skrotumda ağırlık hissetme, testiste anormal değişimler
• Beyin: Bellek, kişilik ve konuşma değişiklikleri, şiddetli baş ağrıları ve nöbetler, görmede olağandışı değişiklikler, kollarda ve bacaklarda duyu kaybı
• Lenfoma: Gece terlemeleri, ateş, deride kırmızı benekler, kaşıntı, ani ağırlık kaybı, boyun-koltukaltı-kasık lenf düğümlerinde ağrısız şişme
• Kemik: Kanserin geliştiği kemik bölgelerinde ağrı ve zayıflık, eklemlerde şişme
• Özofagus: Yutkunma güçlüğü ve yutkunurken acı, kanlı öksürük, kusma, boğaz veya sırtta ağrı
• Larinks (gırtlak): Sesin boğuklaşması, boyun-boğaz-kulak ağrısı, soluk alma ve yutma güçsüzlüğü
• Böbrek: Böbrekte şişlik veya kitle, idrarda kan, böbrek ağrısı, anemi
• Pankreas: Göz ve deride sararma, titreme, kas spazmı, diyare, idrarda koyuluk, sırt ağrısı
• Tiroid: Tiroid bezinde şişlik yumru veya nodül, yutkunurken nefes alırken güçlük çekme
• Ağız: Dudakta veya ağızda geçmeyen acı, şişlik, dişetlerinde-dilde-ağız duvarında beyaz veya kırmızı lekeler, ağızda ağrı, kanama veya uyuşukluk, çiğnemede ve yutkunmada güçlük, ses değişikliği

Türkiye’de Kanser İstatistikleri

2 cinsiyet baz alındığında en sık görülen 5 kanser türü aşağıdaki gibidir;

1. Akciğer kanseri
2. Meme kanseri
3. Kolerektal kanser
4. Prostat kanseri
5. Tiroid kanseri

Kadınlarda en sık görülen 5 kanser türü;

1. Meme kanseri
2. Tiroid kanseri
3. Kolerektal kanseri
4. Akciğer kanseri
5. Korpus uteri kanseri

Erkeklerde en sık görülen 5 kanser türü;

1. Akciğer kanseri
2. Prostat kanseri
3. Kolerektal kanser
4. Mesane kanseri
5. Mide kanseri

Onkoloji & Medikal Tedavi

Küratif Tedavi; Kanserin iyileşmesine yönelik planlanan tedavi ve/veya tedaviler bütünüdür.

Palyatif Tedavi; Kişinin kanser dolayısıyla yaşadığı semptomları rahatlatmaya, bireyin yaşam kalitesini arttırmaya yönelik planlanan tedavi ve/veya tedaviler bütünüdür.

• Kemoterapi (KT)
• Radyoterapi (RT)
• Kemoradyoterapi (KRT)
• Angiogenez inhibitör tedavisi
• Biyolojik tedaviler
• Kemik iliği ve periferik kök hücre nakli
• Hedef tedaviler
• Cerrahi işlemler

Onkoloji ve Beslenme & Diyetisyenliği

5 temel görev tanımı bulunmaktadır. Bunlar;

1. Mortalite oranını düşürmek;hastalığa bağlı olan ölüm oranını düşürmek
2. Yan etki yönetimi; bireyin aldığı medikal tedaviye göre vücudun verdiği olumsuz reaksiyonları minimalize etmek ve/veya yok etmek
3. Semptom yönetimi;bireyin sahip olduğu hastalık nedeniyle vücutta gözlemlenen reaksiyonları minimalize etmek ve/veya yok etmek
4. Progresyon ya da metastazı engellemek için;hastalığın ilerleyişini ve bulunduğu bölmeden başka bir bölgeye sıçramasını önlemek
5. Preventif beslenme;beslenme ile nelere dikkat ederek kanserden korunabiliriz

Sadece onkoloji alanında değil hangi hastalığa sahip olursanız olun mutlaka o alanda uzman bir diyetisyen ile görüşmeniz ve mevcut hastalığınızın tedavi planını “multidisipliner” yürütmeniz hem sizin süreci mümkün olduğunca rahat geçirmenizi sağlar hem de tedavide başarı oranını arttırır. Peki multidisipliner ne demektir? Multidisipliner ekibin üyeleri kimler olur?

Multidisipliner Ekip

Ortak bir konuda, herkesin bir diğerinin ne yaptığı ile ilgilenmesine gerek kalmadan kendi işini yapmasına multidisipliner denir. Hangi hastalık olursa olsun, bir bireyin iyileşmesi için sadece medikal tedavi yetersizdir. Bu yüzden de alanında uzmanlaşmış farklı branşların bir araya gelmesi, hastanın iyileşmesinde çok daha etkili olacaktır.

Multidispliner Ekip Üyeleri;

• Doktor
• Diyetisyen
• Hemşire
• Psikolog&Psikiyatr
• Fizyoterapist
• Eczacı

Onkoloji & Tıbbi Beslenme Tedavisi İlkeleri

Kanserde tıbbi beslenme tedavisi planlanırken kişinin mevcut kanseri, evresi, dağılımı, metastaz olup olmadığı, relaps (nüks, kanserin tekrar etmesi) durumunun olup olmadığı, kişinin kanser harici başka hastalığının olup olmaması (komorbidite durumu), uygulanan medikal tedavi, kanser nedeni ile kişinin yaşadığı semptomlar, uygulanan medikal tedaviye vücudun verdiği yanıt, farmakolojik tedavi, farmakolojik tedaviye verilen yanıt, yaşam beklentisi, kişinin tedaviden beklentisi, boy, yaş, kilo, cinsiyet gibi pek çok değişken göz önüne alınır. Tüm bu parametreler değerlendirilerek kompleks bir tıbbi beslenme tedavisi planlanır. Dolayısıyla spesifik olarak bir kanser türü için beslenme şu şekildedir gibi bir yaklaşım çokta söz konusu olmaz.

Tüm bu ilkelere ve değişkenlere dayanarak kanserde uygulanan tıbbi beslenme tedavisinin amacının; kişinin sağ kalım oranını artırmak, kanserden ve uygulanan medikal tedaviden dolayı vücutta görülen semptomları yönetmek (azaltmak ve/veya yok etmek), kişinin tedavi sürecinde mümkün olduğunca rahat atlatabilmesini sağlamak olduğu söylenebilir.